毛泽东 | Mao Trạch Đông

#毛泽东 | Mao Trạch Đông, còn được gọi với tên tôn kính là Mao Chủ tịch, là một nhà cách mạng Trung Quốc, người sáng lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, Chủ tịch Đảng Cộng sản Trung Quốc từ khi thành lập năm 1949 cho đến khi ông qua đời năm 1976. Là một người theo chủ nghĩa Marx-Lenin, lí thuyết, chiến lược quân sự, và chính sách chính trị của ông được gọi chung là chủ nghĩa Mao.

Mao là con của một gia đình nông dân phát đạt ở huyện Tương Đàm, tỉnh Hồ Nam. Mao sớm có quan điểm về chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc và chống đế quốc trong suốt cuộc đời ông. Ông bị ảnh hưởng bởi những sự kiện của Cách mạng Tân Hợi năm 1911 và Phong trào Ngũ Tứ năm 1919.

Ông sau đó chọn nghiên cứu chủ nghĩa Marx-Lenin trong khi đang học tại Đại học Bắc Kinh và trở thành thành viên sáng lập của Đảng Cộng sản Trung Quốc, lãnh đạo khởi nghĩa vụ gặt mùa thu năm 1927.

Trong suốt thời gian Nội chiến Trung Quốc giữa Quốc dân Đảng và Đảng Cộng sản Trung Quốc, Mao đã giúp đỡ để thành lập Hồng Quân, thực hiện những chính sách đất đai cơ bản của Xô viết Giang Tây - Phúc Kiến và cuối cùng trở thành lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc trong suốt cuộc Vạn lý Trường chinh.

Tuy nhiên, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã liên minh tạm thời với Quốc dân Đảng dưới Mặt trận thống nhất trong thời gian Chiến tranh Trung - Nhật (1937-1945).

Nội chiến Trung Quốc bắt đầu trở lại sau khi Nhật Bản đầu hàng và trong năm 1949 lực lượng của Mao Trạch Đông đã đánh bại Trung Hoa Dân Quốc, khiến Quốc dân đảng phải rút chạy ra Đài Loan.

Ngày 01/10/1949, Mao Trạch Đông tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, được lãnh đạo bởi Đảng Cộng sản Trung Quốc. Trong những năm tiếp theo, ông củng cố sự kiểm soát của mình qua những chiến dịch chống lại địa chủ, dẹp tan phản cách mạng và tham chiến trong cuộc Chiến tranh Triều Tiên.

Từ năm 1953 - 1958, Mao đã giữ một vai trò quan trọng trong việc thi hành nền kinh tế kế hoạch ở Trung Quốc, xây dựng bản Hiến pháp đầu tiên của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, đưa ra chương trình công nghiệp hóa, và bắt đầu dự án Hai Bom, Một Vệ tinh.

Mặt khác, trong năm 1957, Mao đưa ra Chiến dịch chống cánh hữu, chiến dịch đã truy bắt ít nhất 550,000 người, hầu hết họ là các trí thức bất đồng chính kiến, và trong năm 1958 ông đã đưa ra chiến dịch Đại nhảy vọt nhằm biến đổi nhanh nền kinh tế Trung Quốc từ nông nghiệp lạc hậu tới công nghiệp hiện đại, nhưng chiến dịch thất bại cùng với thiên tai đã dẫn tới mất mùa, khiến nạn đói lớn xảy ra làm chết khoảng 20 đến 46 triệu người trong thời gian 1958 và 1962.

Năm 1963, Mao đưa ra Phong trào Giáo dục Xã hội chủ nghĩa, và trong năm 1966 ông đã bắt đầu tiến hành Cách mạng văn hóa, một chương trình để loại bỏ những yếu tố như hủ tục lạc hậu, phản cách mạng trong xã hội Trung Quốc, chương trình đã kéo dài hơn 10 năm và được đánh dấu bởi đấu tranh giai cấp cực đoan, sự tàn phá của công trình văn hóa, và sự sùng bái cá nhân Mao chưa từng thấy.

Hàng chục triệu người đã bị bắt trong Cách mạng, trong khi đã ước lượng số lượng cái chết phạm vi từ hàng trăm ngàn tới cả triệu, bao gồm Lưu Thiếu Kỳ, Chủ tịch thứ hai của Cộng hòa nhân dân Trung Hoa.

Sau những năm sức khỏe kém, Mao đã bị một loạt những cơn đau tim trong năm 1976 và qua đời ở tuổi 82.

Trong suốt kỉ nguyên lãnh đạo của Mao, dân số Trung Quốc đã tăng từ khoảng 550 triệu tới trên 900 triệu người trong khi Chính phủ đã không hoàn toàn bắt buộc người dân thi hành kế hoạch hóa gia đình, khiến những người kế tục của Mao như Đặng Tiểu Bình phải thực hiện những chính sách cưỡng ép để đối phó với tình trạng dân số Trung Quốc bùng nổ quá đông.

Là một nhân vật gây tranh cãi, Mao được coi là một trong những nhân vật quan trọng và ảnh hưởng nhất đến lịch sử thế giới hiện đại. Ông cũng được biết đến như một nhà chính trị tài ba, nhà lý thuyết, nhà chiến lược quân sự, nhà thơ và lãnh đạo có tầm nhìn xa trông rộng.

Trong suốt thời đại của Mao, Trung Quốc đã liên can tới Chiến tranh Triều Tiên, Chia rẽ Trung - Xô, Chiến tranh Việt Nam và sự nổi lên của Khmer Đỏ; đặc biệt năm 1972, Mao đón tiếp Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon đến thăm Bắc Kinh, dấu hiệu bắt đầu một chính sách chính trị mở cửa của Trung Quốc với thế giới.

Những người ủng hộ Mao cho rằng ông đã có công đánh đuổi chủ nghĩa đế quốc ra khỏi Trung Quốc, hiện đại hóa Trung Quốc và xây dựng nước này thành một cường quốc, nâng cao vị thế phụ nữ, cải thiện giáo dục và chăm sóc sức khoẻ và tăng tuổi thọ trung bình của người dân. Dân số Trung Quốc tăng từ 550 triệu lên trên 900 triệu người dưới sự lãnh đạo của ông.

Ngược lại, những người phản đối Mao Trạch Đông cho rằng các chính sách sai lầm của ông đã phá huỷ văn hoá truyền thống Trung Quốc và vi phạm nhân quyền, và khoảng 40 đến 70 triệu người đã chết trong thời kỳ này vì các nguyên nhân như thiên tai, nạn đói, chiến tranh, lao động khổ sai và xử bắn, đưa giai đoạn này trở thành giai đoạn tỷ lệ tử vong hàng đầu trong lịch sử nhân loại.